مهم ترین بخش در دوچرخه سواری آشنایی با تعویض دنده ها است. دنده ها را در حین حرکت تعویض کنید و در حالت توقف هرگز دنده را عوض نکنید. هنگامی که دنده را تعویض می کنید به مانند تعویض دنده ماشین که هنگام کلاج گیری گاز نمی دهید در اینجا هم یک لحظه رکاب زدن را متوقف کنید به خصوص هنگام حرکت در سربالایی که قبل از تعوض دنده کمی دور خود را بالا ببرید و در آن زمان سریع دنده را عوض کنید. با این عمل دیگر هنگام تعویض دنده صدای چرخ دنده ها و زنجیر به گش نمی رسد و از خوردگی دنده ها و زنجیر جلوگیری می شود.
در دوچرخه سواری کوهستان غیر حرفه ای طبق قامه یا دنده های جلو دارای 3 طبق یا سینی است که اصطلاحا 3 دنده نامیده می شود و معمولا در عقب از 7 تا 10 دنده وجود دارد که با شمارش چرخ دنده ها تعداد مشخص می شود. حاصل ضرب تعداد دنده های عقب و جلو به ما چند سرعته بودن دوچرخه را نشان می دهد. مثلا دوچرخه ای با 8 چرخ دنده در عقب و 3 دنده در جلو، 24 سرعته می باشد.
البته به این معنی نیست که شما می توانید 24 مدل سرعته را تجربه کنید بلکه با رعایت اصول صحیح تعویض دنده تعداد سرعت قابل دستیابی شما کمتر از این ها می باشد.
در تعویض دنده نکته اساسی در قرار گیری دنده های جلو و عقب توجه به وضعیت زنجیر با توجه به میله افقی تنه زیر زنجیر است که باید در یک راستا، صاف و موازی باشد و زنجیر کج خودرو باید در چرخ دنده ای بزرگتر قرار داشته باشند. اگر در چرخ دنده کوچک و آخری قرار بگیرد زنجیر به صورت کج به طبق کوچک می رسد و باعث خرابی و گشاد شدن زنجیر می گردد.
بهترین راه برای افراد مبتدی تقسیم دنده های عقب به 3 قسمت است که هر بخش را با طبق روبرویش به صورتی که زنجر صاف قرار بگیرد استفاده نماید. برای مثال در یک دوچرخه که 8 دنده عقب دارد. هنگامی که دنده جلو در طبق بزرگ قرار می گیرد.
دنده عقب باید روی 6 و 7 و 8 قرار بگیرد. در طبق وسط روی دنده های 3 و 4 و 5 و 6 و در طبق کوچک روی 1 و 2 و 3 قرار داشته باشد.
تصویر فوق مناسب سیستم دنده 9 * 3 می باشد.
دقت کنید که در دسته دنده چپ که متعلق به خودروی جلویی دوچرخه است هر چه اعداد کم بشود (مثلا از 3 به 1) دوچرخه برای مسیرهای سربالایی مناسب است و هر چه عدد بیشتر بشود (مثلا از 1 به 3) دوچرخه برای مسیرهای سرازیری مناسب است. عدد 2 هم که عدد میانی است مناسب مسیرهای صاف، هموار و یکنواخت است. در دسته دنده سمت راست هم قضیه به همین شکل است و هر چه اعداد کم بشوند دوچرخه سبک تر می شود و مناسب مسیرهای سربالایی و هر چه اعداد بیشتر بشوند دوچرخه سنگین تر می شود و مناسب مسیرهای سرپایینی است. در ادامه سعی می کنیم نحوه تنظیم دنده دوچرخه را به ساده ترین شکل برای شما شرح دهیم.
در مسیرهای سربالایی: بهتر است در مسیرهای سربالایی دنده سمت چپ (خودروی جلو) بر روی عدد 1 و دنده سمت راست (خودروی عقب) بر روی اعداد 1 تا 4 تنظیم شود. در این حالت می گوییم دنده را سبک کرده ایم. دقت کنید که بهتر است هنگامی که دنده چپ بر روی عدد 1 قرار دارد هیچگاه دنده سمت راست را بر روی اعداد 6 تا 8 قرار ندهید زیرا فشار زیادی به خودرو و زنجیر وارد می کند.
در مسیر صاف و کفی: در جاده ها و مسیرهای صاف، هموار و معمولی بهتر است دنده سمت چپ بر روی عدد 2 و دنده سمت راست بر روی اعداد 3 تا 7 تنظیم شود. زمانی که دنده سمت چپ بر روی عدد 2 قرار دارد می توانید دنده سمت راست را بر روی هر عددی قرار دهید بدون اینکه فشار مضاعفی وارد شود.
